 |
مقاله برگزیده الباقر، امام محمد بن علی علیه‌السلام، ابوجعفر محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیهم‌السلام، امام پنجم از ائمّه اثنا عشر و یکی از چهارده معصوم می‌باشد. کنیه امام باقر (علیه‌السلام)راویان و محدثان شیعه غالباً با کنیه ابوجعفر از امام باقر علیه‌السلام یاد کرده‌اند. برای تمایز احادیث منقول از امام نهم، حضرت محمّد بن علی الجواد علیه‌السّلام، که او نیز کنیه ابوجعفر داشته است، از روایات امام باقر علیه‌السّلام، لفظ «ثانی» را به کنیه امام نهم افزوده‌اند. القاب امام باقر (علیه‌السلام)لقب مشهورشان « باقر » یعنی شکافنده علوم است (رجوع کنید به دنباله مقاله)، امّا القاب دیگری چون «هادی» و «شاکر» هم داشته‌اند. نقش انگشتری ایشان نیز، به روایت ابن عساکر ، «اَلْقُوَّةُ للّهِ جمیعاً» بوده است. نسب امام باقر (علیه‌السلام)حضرت باقر علیه‌السلام از سوی پدر ، نوه امام حسین علیه‌السلام و از سوی مادر ، نوه امام حسن علیه‌السلام است. مادر امام باقر (علیه‌السلام)مادرشان فاطمه دختر امام حسن علیه‌السلام بود، ازین‌رو در حقّ او گفته‌اند: علویی بود که از دو سوی علوی بود و فاطمیی بود که از دو سوی فاطمی بود. ← فضایل مادر حضرتفاطمه بنت الحسن ، که به امّ‌عبداللّه (یا امّ‌عبد ، یا امّ‌حسن ) شهرت داشت، بانویی جلیل القدر بود و از حضرت صادق علیه‌السلام درباره او نقل شده است که «او صدّیقه بود و در آل حسن زنی چون او نبوده است». ← اقوال درباره نام مادر حضرت←← سبط ابن جوزیبرخی از متأخّران چون سبط ابن جوزی (متوفی ۶۴۵) و ابن خلّکان (متوفّی ۶۸۱) مادر امام پنجم را دختر حسن مثنّی و نوه امام مجتبی علیه‌السلام دانسته‌اند. این قول صحیح نیست، زیرا مورّخان قرن سوّم و از جمله یعقوبی و نیز علوی عمری ، نَسب شناس قرن پنجم، تصریح کرده‌اند که او دختر امام مجتبی علیه‌السلام بوده است. ←← اربلیاِرْبِلی نیز به نقل از حافظ عبدالعزیز جُنابذی (متوفّی ۶۱۱)، مادر امّ‌عبداللّه را امّ‌فَرْوه دختر قاسم بن محمّد ابی بکر (متولّد ۳۷) دانسته، که اشتباه است. زیرا به تصریح علما، از جمله شیخ مفید امّ‌فروه همسر امام باقر علیه‌السلام بوده است. منشأ این اشتباه خطایی است که در کتابت و نقل رخ داده و بر اثر حذف شدن قسمتی از روایت ، عبارت راجع به فرزندان امام باقر علیه‌السلام (یعنی امام صادق علیه‌السّلام و عبداللّه بن محمّد ) به خطا به مادر آن حضرت نسبت داده شده است. این اشتباه عیناً در بحار الانوار تکرار شده است، ولی عبارت درست و کامل را ابن سعد و ابن جوزی آورده‌اند. اربلی، نیز عبارت ابن جوزی را در صفحات بعد نقل کرده است. تولد امام باقر (علیه‌السلام)همه منابع محل تولد آن حضرت را مدینه نوشته، ولی در سال ولادتشان اختلاف دارند. بیشتر منابع شیعی تولد آن حضرت را در ۵۷ هجری دانسته‌اند ( مجلسی بیشتر اقوال را آورده است)، و برخی از مورخان اهل سنت نیز بر این قول‌اند، امّا عدّه‌ای سال ۵۶ را ذکر کرده‌اند. در روز تولد ایشان نیز اختلاف است. شیخ طوسی فضل بن حسن طبرسی و دیگران روز ولادت آن حضرت را روز جمعه اول ماه رجب و به گفته طبرسی بعضی تولّد ایشان را در سوم صفر می‌دانند. از معاصران نیز، سید محسن امین و حاج شیخ عباس قمی آن را سوم صفر یا اول رجب؛ و از اهل سنّت، ابن خلّکان سوم صفر ضبط کرده‌اند. شهادت امام باقر (علیه‌السلام)تاریخ رحلت امام باقر علیه‌السلام را با اختلاف پنج سال، از ۱۱۳ تا ۱۱۸، ذکر کرده‌اند. ابن سعد نخست با نقل خبری از استاد خود واقِدی تاریخ رحلت آن حضرت را سال ۱۱۷ و مدت عمرشان را ۷۳ سال ذکر می‌کند، سپس می‌گوید که رحلت ایشان را در ۱۱۸ و ۱۱۴ هم دانسته‌اند. ابن اثیر نیز عمر حضرت باقر علیه‌السلام را ۷۳ سال ثبت کرده و ۵۸ سال را نیز نسبت داده است. امّا بیشتر مورخان شیعی و سنی وفات آن حضرت را در ۱۱۴ و اکثر سیره نویسان شیعه عمر وی را ۵۷ سال دانسته‌اند ( و منابع دیگر). به هر حال، ۷۳ سال یقیناً نادرست است، زیرا در آن صورت باید در سال ۴۴ متولد شده باشند. امّا چون عموم مورخان تولّد پدرش علی بن حسین علیه‌السلام را در سال ۳۸ نوشته‌اند و بنا بر این در سال ۴۴ آن حضرت بیش از شش سال نداشته است، امکان تولّد حضرت باقر علیه‌السلام در سال ۴۴ منتفی است. یعقوبی هر چند وفات حضرت باقر علیه‌السلام را به سال ۱۱۷ می‌داند، می‌گوید که وی ۵۸ سال عمر کرده و در واقعه عاشورا چهار ساله بوده است. امّا چون واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری بوده، وفات آن حضرت سال ۱۱۴ می‌شود نه ۱۱۷. به نظر می‌رسد که چون مورخان اهل سنّت، ولادت را سال ۵۶ و وفات را ۱۱۴ ثبت کرده‌اند، باید عمر امام باقر علیه‌السلام را ۵۸ سال بدانند. (ادامه) |
نویسنده : خادم
تاریخ : سه شنبه هفتم مرداد ۱۳۹۹
زمان : 11:30
