 |
استحباب زیارت اربعین
منبع: مقتل جامع سیدالشهداء
مقالات مرتبط: اربعین.
استحباب زیارت اربعین، یکی از موضوعات مرتبط با اربعین شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) است. در فرهنگ شیعیان، اربعین به چهلمین روز شهادت سیدالشهداء (سلام‌الله‌علیه) اطلاق می‌شود که با بیستم صفر مصادف می‌باشد. در احادیث ائمه معصوم (علیه‌السّلام) به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) در روز اربعین سفارش شده و در حدیثی، یکی از نشانه‌های مؤمن شمرده شده است.
فهرست مندرجات
۱ - اهمیت و فضیلت
۲ - استحباب
۳ - پانویس
۴ - منبع
۱ - اهمیت و فضیلت
[ویرایش]در احادیث فراوانی از امامان معصوم (علیه‌السّلام) به زیارت اربعین سفارش شده است؛ به طوری که در مناسبت‌های گوناگون به آن ترغیب و در حدیثی، یکی از نشانه‌های مؤمن شمرده شده است. این سفارش‌های مؤکد ازآن‌روست که پیش از شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) به هیچ‌روی اربعین جلوه‌ای نداشته و اهل بیت (علیه‌السّلام) خواسته‌اند به بهانه‌های گوناگون، ازجمله با تاکید بر زیارت اربعین، نام و یاد آن حضرت زنده نگه داشته شود. زیارت اربعین به قدری در پاسداشت مقام سیدالشهدا (علیه‌السّلام) تاثیر داشته که زیارت اربعین که ابتدا به چند ده نفر محدود می‌شد، امروزه به حضور میلیونی زائران حسینی در کربلا تبدیل شده است. بارها بر اهمیت و فضیلت زیارت اربعین امام حسین (علیه‌السّلام) در کتب روایی تاکید شده است چنانکه در جلد ۱۴ وسائل الشیعه بابی با این عنوان وجود دارد: «باب تاکّد استحباب زیارت الحسین (علیه‌السّلام) یوم الاربعین من مقتله و هو یوم العشرین من صفر».
[۱]
در اهمیت زیارت اربعین همین بس که در زمان امام صادق (علیه‌السّلام) با وجود بیم و ترس از حکومت جائر، مردم از امام سؤال می‌کردند که با وجود ترس از خبرچینان و عوامل حکومت، آیا به زیارت حضرت سیدالشهدا برویم؟ و حضرت می‌فرمودند که بروید.
[۲]
این در حالی است که فقهای شیعه در مسئله حج، یکی از شرایط استطاعت را «تخلیه سرب» بیان فرموده‌اند؛ یعنی باید امنیت باشد و اگر امنیت نباشد، استطاعت محقق نیست؛ اما در مورد زیارت سیدالشهدا (علیه‌السّلام) حتی با نبود امنیت نیز مردم را ترغیب به زیارت می‌کردند.
فضیلت زیارت اربعین از قدیم در کتاب‌های روایی مطرح بوده است چنانکه شیخ مفید در کتاب المزار، «فضل زیارت الاربعین» دارد که این را بعد از «فضل زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) در روز عاشورا» قرار داده است و به حدیث امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) تمسک می‌کند.
[۳]
شیخ طوسی نیز در کتاب «تهذیب الاحکام» به همین روایت تمسک می‌کند و در ضمن فضایل زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) همین روایت را می‌آورد.
[۴]
۲ - استحباب
[ویرایش]روز اربعین در تاریخ شیعه، از دو جهت کانون توجه قرار گرفته است: یکی از جهت بازگشت اسـرا از شـام بـه مدینـه، و دیگری به سبب زیارت قبر سیدالشهدا (علیه‌السّلام) توسـط جـابـر بـن عبـدالله انصاری، یکی از اصحاب برجسته رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام).
دربـاره استحباب زیارت اربعین نیـز، چند روایت بیان شده است: یکی روایتی است که آن امام صادق (علیه‌السّلام)، زیارت اربعین را بـه صـفـوان بـن مهـران جمـال تعلیم می‌دهد و همین تعلــــم دادن، نشانه بزرگداشـت اربعــــن اسـت؛
[۵]
[۶]
[۷]
دیگـــری روایتـی از امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) که زیارت اربعین را در زمره نشانه‌های پنج گانـه مـؤمن بیان می‌کند.
[۸]
[۹]
[۱۰]
[۱۱]
با توجه به اهمیت زیارت اربعین نـزد امامان شیعه، آیـا سـبب استحباب آن می‌تواند تنها حضور یک صحابی بر سر قبر مطهر امام حسین (علیه‌السّلام) در روز اربعین باشد؟
این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که حتّی اگر جابر به کربلا نمی‌آمد، باز هم زیارت سیدالشهدا (علیه‌السّلام) در روز اربعین مستحب بود؛ گرچه جابر هم یقیناً آمده است؛ چون مفاد زیارت جابر بسیار والاست و معارف عالی دارد و مضمونی است که کاملا با عمق عقاید شیعه منطبق است و نشان از کمال معرفت جناب جابر بن عبدالله انصاری دارد و بعید نیست که جابر بن عبدالله، هم اصل زیارت را و هم توصیه به زیارت در روز اربعین را از ائمه گرفته باشد و از این‌رو سعی کرد تا خود را در اربعین به کربلا برساند. پس زیارت اربعین و استحباب زیارت سید الشهدا (علیه‌السّلام) در روز اربعین ثابت است و بلکه به تعبیر دقیق شیخ حرّ عاملی شدت استحباب زیارت آن حضرت در روز اربعین ثابت است. به نظر می‌رسد در این روز باید وقایع مهم دیگری نیز اتفاق افتاده باشد. بنابراین الحاق راس مطهر امام حسین (علیه‌السّلام) به بدن و حضور اهل بیت که در میان آنان امام معصوم یعنی امام سجاد (علیه‌السّلام) حضور داشت می‌تواند وجه استحباب زیارت اربعین را توجیه کند؛ چنان که بر اساس گزارش ابن شهر آشوب شیخ طوسی نیز وجه توصیه امامان به زیارت اربعین را الحاق سر امام به بدن دانسته است
[۱۲]
[۱۳]
و مجلسی نیز با استناد به قول مشهور یکی از وجوه احتمالی در استحباب زیارت اربعین را همین امر بیان کرده است.
[۱۴]
پس در روز اربعین دو جنبه هست: یکی اصل استحباب زیارت سیدالشهدا (علیه‌السّلام) در این روز که دستور ائمه هدی است، و جنبه دیگر این است که جناب جابر در این روز موفق شد با عطیه به کربلا آید و به زیارت آن حضرت بشتابد.
در جلد ۱۴ وسائل الشیعه بابی با این عنوان وجود دارد: «باب تاکّد استحباب زیارت الحسین (علیه‌السّلام) یوم الاربعین من مقتله و هو یوم العشرین من صفر».
[۱۵]
بنابر فتوای صاحب وسائل استحباب زیارت اربعین از تیتر ابواب کتابش معلوم می‌شود.
شیخ طوسی نیز بر اساس روایت امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) که فرمود: «علامات المؤمن خمس، صلاة الخمسین، و زیارت الاربعین، والتختّم فی الیمین، و تعفیر الجبین، و الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم»؛
[۱۶]
«نشانه‌های مؤمن پنج تاست: پنجاه رکعت نماز، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن و بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن»، فتوی به استحاب زیارت اربعین می‌دهد.
[۱۷]
این روایت گرچه مرسل است، ولی بنابر تسامح در ادله سنن و احادیث مَن بلغ در بحث مستحبات، مرسل بودن خبر، ضرری نمی‌رساند و مشکلی ایجاد نمی‌کند.
۳ - پانویس
[ویرایش]
۱. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۷۸.
۲. ↑ ابن‌قولویه قمی، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص۱۲۶-۱۲۷.
۳. ↑ شیخ مفید، محمد بن محمد، المزار، ص۵۲.
۴. ↑ شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۵۲، باب ۱۶ باب فضل زیارته.
۵. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۷۸.
۶. ↑ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ص۷۸۸.
۷. ↑ علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۳۳۱.
۸. ↑ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ص۷۸۸.
۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۵۲.
۱۰. ↑ مفید، محمد بن محمد، المزار، ص۵۳.
۱۱. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۷۸.
۱۲. ↑ سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص۲۷۲-۲۷۳.
۱۳. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۷۷.
۱۴. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۱۰۱، ص٣٣٤.
۱۵. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۷۸.
۱۶. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۴۷۸، ح۱۹۶۴۳.
۱۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ص۷۸۷.
۴ - منبع
[ویرایش]• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۳۰۸-۳۱۱.
