 |
مقاله برگزیده
آیین دادرسی عصر عباسیان
دستگاه قضایی در عصر عباسیان به نسبت سایر اعصار پیشین تحول زیادی به خود دیده است.
دستگاه قضایی عصر عباسيان
منابع تحقيق در باب آيين دادرسى در عصر عبّاسيان بسيار فراوان است. علاوه بر مجموعه‌هاى حديث، کتب فقهی و منابع تاريخى و ادبى و جز آن، بيش از ۴۰ كتاب فقط به نام ادب القاضی يا ادب القضاء در دست داريم كه بر مبناى مذاهب چهارگانۀ اهل سنت(حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی) تدوين يافته است.
اهميت اين گروه از منابع به ويژه در اين است كه نزديك به سه چهارم آنها در دورۀ عبّاسيان (ميان سالهاى ۱۳۲- ۶۵۶ ق/ ۷۵۰- ۱۲۵۸ م) تأليف شده است.
وسعت قلمرو حکومت، تنوع و تعداد اقوام و ملل زیر سلطه، شکوفایی فرهنگ و تمدن ، اوج گیری فعالیتهای علمی، اقتصادی و اجتماعی، ظهور فرق و مذاهب فقهی، کلامی و فلسفی و عوامل سیاسی و مذهبی دیگر موجب گسترش سازمانهای سیاسی- اداری، نظامی و از آن میان قضایی در عصر عباسیان شد.
← احکام قضات بر مبنای مذهب فقهی متخاصمان
آشکارترین پدیده یا دگرگونی قضایی این دوره نسبت به دوره‌های پیشین اختلاف احکام قضات بر مبنای مذهب فقهی متخاصمان بود. قضات در عراق بر پایۀ مذهب ابو حنیفه، در شام و مغرب بر طبق مذهب مالک، در مصر بر اساس مذهب شافعی دادرسی می‌کردند؛ و هرگاه متداعیان مذهبی جز مذهب رایج در شهر داشتند، قاضی شهر قاضی دیگری را که بر مذهب متخاصمان بود، به نیابت از سوی خود مامور می‌ساخت تا در آن مورد دادرسی کند.
ادامه
