 |
مقاله برگزیده
بانکداری اسلامی
بانک به عنوان یک مؤسسه انتفاعی در اسلام و در هیچ یک از جوامع بشری به صورت نظام‌مند کنونی وجود نداشته ولی از صدر اسلام معاملاتی شبیه به آنچه در بانک انجام می گیرد در جامعه جریان داشته است.
سابقه بانکداری
عملیات بانکداری، با حدود ۲۸۰۰ سال سابقه ممکن نیست منحصر به غرب باشد. عملیات اصلی بانکی، مثل مبادله به کمکچک، بیش‌تر در شرق متداول بوده و حتی کلمه چک، واژه فارسی است که با همین تلفظ در فرهنگ غرب راه یافته است.
روش‌ها و نظام‌های مبادلاتی در اسلام
با تشکیل حکومت در صدر اسلام، بازرگانی در مدینه و مکه، پا به پای افزایش قبایل و جمعیت‌هایی که به اسلام می‌گرویدند،توسعه یافت.
← مبادلات پایاپای
در این نظام که تحت عنوان «معاوضه» مطرح شده است، مبادله کالاهای مختلف، بدون این‌که یکی از عوضین، مبیع و دیگریثمن باشد، تحقق می‌پذیرفت.
در اوان ظهور اسلام، استفاده از پول در میان اعراب رایج نبود، زیرا نیازی به آن نداشتند؛ و این ساده ترین شکل مبادله اجتماعی، زمینه لازم را برای جداسازی و تعیین مفاهیم کالایی و پولی فراهم نمی‌کرد.
اسلام مبادله اموال را، با شرایط خاصی که به نحوی در روند معاملات اجتماعی و اقتصادی مؤثر باشد، پذیرفته است : «یا اَیُّهَاالَّذینَ ا'مَنُو لا'تَأکُلُوا اَمْوا'لَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ اِلاّ اَنْ تَکُونَ تِجارَةً عَنْ تَر'اضٍ مِنْکُمْ» (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اموال خود را در بین خود به باطل نخورید، مگر آن‌که تجارتی باشد ناشی از رضایت شما).کلمه «تجارت» آنگونه که راغب اصفهانی (ذیل «تجارة») گفته است به معنای تصرّف در سرمایه به منظور تحصیل سود از طریق خرید و فروش است.
بنابراین، اسلام معاملاتی را که به فساد و هلاکت جامعه می‌کشد، مثل ربا، قمار و معاملات حرام دیگر، باطل می‌شمارد و لذا حتی در مبادلات پایاپای، قیودی که نشان دهنده رشد فردی یا اجتماعی است باید ملحوظ شود.
برای مثال، در مبادله پایاپای، غیرمتجانس بودن کالا‌ها به عنوان شرط اساسی مطرح می‌شود؛ زیرا در صورتی که کالا‌ها مکیل یاموزون باشند، دریافت اضافه در جریان مبادله منجر به نوعی مبادله ربوی و باطل می‌شود.
عقد معاوضه (معاملات تهاتری)، امروزه بخشی از عملیات بانکی و بین المللی است.
طبق قانون مدنی ج مهوری اسلامی (ماده ۴۶۴)، معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی می‌دهد به عوض مالدیگری که از طرف مقابل خود اخذ می‌کند بدون این‌که یکی از عوضین مبیع و دیگری ثمن باشد.
در این تعریف، مبیع مبتنی بر صفت کالایی و ثمن دارای خصوصیت پولی است.
ادامه
